Jelle Sturkenboom (28)

Ik ben Jelle en sinds kort woon ik net als mijn collega Jill op de drukke Zeedijk, middenin in het Green Light District! Je hoort het goed, niet Red Light, maar Green Light! Ik ben hier gaan wonen in een van de historische panden die we als onderdeel van dit nieuwe project gaan verduurzamen, met het doel het oudste gedeelte van de stad een duurzame opkikker te geven.
Ik heb bouwkunde gestudeerd en geef nu duurzaamheidsadvies om monumenteigenaren te helpen met verduurzaming. Dit jaar ervaar ik zelf aan den lijve wat dit betekent. Ik BEN van het gas af, of eigenlijk m’n appartement is van het gas af. Over het algemeen wordt gas gezien als minder duurzaam en wordt er gezocht naar alternatieven om een huis te verwarmen. Bij mij zijn de radiatoren verwijderd en hangen er nu infrarood panelen aan het plafond. De komende maanden neem ik jullie aan de hand van mijn blog mee in mijn avonturen, kom je erachter hoe ik mezelf warm houd deze winter en geef ik je tips hoe ook jij je huis kunt verduurzamen.

Mijn nieuwe appartement
De verhuizing zit erop, alle dozen zijn uitgepakt. Terwijl ik dit schrijf zit ik in m’n warme bubbel onder mijn nieuwe infraroofpanelen. Ik woon nu in een lekker huis aan de Zeedijk in Amsterdam. De Zeedijk is een van de drukkere straten, die in menig toeristengids bekend staat als een van de bruisende oude straten gelegen in China Town. Dit is ook goed te merken, het is hier een komen en gaan van de Engelsen, Amerikanen, Indiërs, Chinezen en allerlei andere nationaliteiten die willen weten waar ze de volgende toeristische trekpleister kunnen vinden.

Mijn appartement ligt op de tweede verdieping en strekt zich uit achter twee van de karakteristieke gevels op de Zeedijk, Duynsigt(1725) en De Bode op Emden(1660). Zowel mijn slaapkamer als woonkamer hebben uitzicht op de dagelijkse toeristenstroom die zich vergaapt aan de scheve overhellende gevels. Binnen zijn de sfeervolle houten balken nog altijd aanwezig. Je kan zelfs de oorspronkelijke plaats van de schouw nog herkennen in het balkenpatroon. Er is in de loop der jaren veel aangepast in het pand waarbij vrij recent ook enkele isolatiemaatregelen zijn getroffen. De gevels, vloeren en plafond zijn door m’n verhuurder (NV Zeedijk) al een keer vanaf de binnenzijde geïsoleerd.

Verder zijn er achterzetramen toegepast achter de enkelglas schuiframen. Maar, toch vroeg ik mij af of ik hiermee comfortabel van het gas af kan. Ik besloot een test te doen om te ervaren hoe koud het daadwerkelijk wordt als ik niet meer op het oude vertrouwde gas kan terugvallen.

Filmpje op de bank bij 12 graden
Als test heb ik in de maand voordat Liander daadwerkelijk langskwam om de kraan dicht te draaien vast zelf de verwarming uitgezet. Wel heb ik mijn ketel die dagen nog gebruikt om ’s ochtends even lekker warm te kunnen douchen. Hieronder de grafiek van de temperatuur.

Ja het wordt uiteindelijk wel goed koud in m’n huis, maar eigenlijk niet zo snel als ik had verwacht. Vanuit mijn rol als adviseur kan ik niet zeggen dat mijn huis enorm geïsoleerd is met een 4 á 5 cm isolatiemateriaal rondom het appartement. Ik had dan ook verwacht dat met de flinke temperatuurdip tijdens de eerste dagen van de test, het binnen sneller zou afkoelen. Misschien hielp het dat ik toen flink wat mensen over de vloer heb gehad om alles even lekker op te warmen, te zien aan de piek van 20 graden.

Uiteindelijk blijft het binnen een beetje schommelen tussen de 12 en 15 graden. Al verklaren m’n collega’s me voor gek dat ik deze temperatuur kan verdragen, maar ja ik zit dan ook geregeld in enkel een shirt op kantoor wanneer m’n collega’s klagen over hoe koud het is op kantoor. Het helpt natuurlijk dat we nog helemaal niet zo’n krakende vrieskou hebben gehad, waarbij er ijsbloemen op de ruiten staan en er wolkjes uit je mond komen. Dus was een extra trui aan in huis genoeg om het warm te houden.

Infrarood t.o.v. centrale verwarming
Waarom heb ik deze test nou gedaan? Want ook bij een gasloos huis wil je het toch wel warm kunnen hebben. Dit heeft uiteindelijk te maken met het feit dat je met infrarood verwarming werkt met warmtestraling. Dit werkt anders dan traditionele centrale verwarming met radiatoren. Een infraroodpaneel aan het plafond verwarmt hetgeen waar het paneel op is gericht (waaronder ikzelf) en niet de rest van de ruimte. Met dit systeem wil je juist gericht gaan verwarmen en staat het systeem helemaal uit wanneer je niet thuis bent. In tegenstelling tot centrale verwarming die enkel wat wordt teruggedraaid wanneer je de deur uit gaat.

Je kan het zien als een soort schijnwerper op een theaterpodium. Bij centrale verwarming staan alle lampen in de gehele zaal aan en krijgt iedereen een beetje licht(warmte). Tijdens de voorstelling wordt niet de hele zaal verlicht maar staat er alleen een spot (een infraroopaneel) gericht op de hoofdpersoon op het podium. Alleen daar op die plek is op dat moment licht of bij infraroodpanelen in de vorm van warmte. Als ik thuis op de bank zit wil ik het daar warm hebben, daarvoor gebruik ik dan het paneel boven de bank en niet die in de keuken of in m’n slaapkamer. In mijn volgende blog ga ik verder in op hoe zo’n infraroodpaneel daadwerkelijk werkt, hoe ik het systeem regel en wat het daadwerkelijk kost.

De gaskraan gaat dicht
Eind december was het dan eindelijk zover, mijn appartement ging daadwerkelijk van het gas af. De netbeheerder kwam langs om de gaskraan dicht te draaien en een slimme meter te plaatsen en de installateur kwam het nieuwe systeem inbouwen. Daarvoor moesten de radiatoren en cv-ketel worden verwijderd om vervolgens de nieuwe infrarood warmtepanelen aan het plafond te hangen en de elektrische doorstromer in te regelen om te kunnen douchen.

Het is duidelijk dat de jongens van de installateur nog hun vraagtekens hebben bij de hele energietransitie. Ik heb me tijden de gesprekken met hen dan ook zeker vermaakt met de nodige discussies of het wel allemaal nodig is om van het gas af te gaan. Wat ze wel aangaven is dat het aantal vragen dat bij hen binnenkomt van mensen die van het gas af willen enorm toeneemt.

Waar in het plan van de infrarood panelen niet helemaal bij stil was gestaan was dat de afstand tussen de balken in een dergelijk oud pand niet helemaal gelijk is en je ze niet even aan een gipsplaatje kan ophangen. Hierdoor was het ophangen van de 6 infraroodpanelen toch een flinke opgave. Ik kijk nu dan ook naar netjes afgewerkte witte warmtepanelen aan het plafond die zijn bevestigd met de goedkoopste bouwmarkt latjes. Binnenkort maar even een likje verf overheen zodat ze wat minder opvallen.

Maar al met al ging het vervangen van het verwarmingssyteem vrij soepel. De radiatoren waren snel losgehaald en stonden binnen no-time op de stoep. Er hoefde geen nieuw leidingwerk worden getrokken en de panelen konden aan het bestaande plafond worden opgehangen. Een ingrijpende verbouwing kan je het daardoor niet noemen. De elektricien heeft 2 middagen nodig gehad om een aantal stroomgroepen bij te plaatsen en vervolgens heeft de installateur twee dagen werk gehad om de panelen te plaatsen.

De klus is geklaard, ik heb verwarming en kan ’s ochtends weer lekker warm douchen. De cv-ketel is vervangen door een veel kleiner apparaat en mijn muren zijn vrij sinds de radiatoren weg zijn. Al kan ook de muur nog wel een likje verf gebruiken, blijkbaar was er achter de radiatoren nog nooit geschilderd. De komende tijd ga ik goed met het systeem spelen en het een en ander uitproberen om de panelen te regelen. Waarbij de grote vraag is of ik m’n huis er een voldoende warm mee kan krijgen en als ik het warm krijg hoeveel energie ik hierdoor maandelijks ga gebruiken. In mijn volgende blog ga ik in op hoe het is om gasloos te verwarmen.

Hé jij, leuk dat je er weer bent! Dankjewel voor de leuke reacties op mijn eerste blog. Natuurlijk moet ik nog leren hoe je een goede blog opbouwt. Maar al doende leert men. En dat is nu precies wat we hier in het Green Light District project ook doen. We proberen de oude binnenstad stapje voor stapje te verduurzamen. Het einde van het jaar nadert al snel, bijna net zo snel als dat de temperatuur in mijn appartementje daalt! Vandaag gaat in ieder geval het aardgas afgesloten worden. Maar is mijn appartement daadwerkelijk klaar om de gasketel in te wisselen voor een warmtepomp? En wat betekent het om met een warmtepomp te gaan verwarmen?

Ben ik warmtepomp klaar?

Momenteel maak ik, net zoals velen anderen, gebruik van hogetemperatuurverwarming (HTV). Dit betekent dat mijn cv-ketel warmte produceert op 60°C – 80°C, die door hogetemperatuurradiatoren wordt verspreid. Een warmtepomp werkt het meest optimaal op een zo laag mogelijk afgiftetemperatuur (25°C – 55°C). Daarom moet ik de overstap maken naar lagetemperatuurverwarming (LTV). Een goed voorbeeld hiervan is vloerverwarming. Helaas was mijn appartement hier te scheef voor. In plaats daarvan worden mijn HT-radiatoren nu vervangen door LT-radiatoren. Maar voor LTV is het noodzakelijk dat het appartement goed geïsoleerd is. Isoleren, met andere woorden besparen, is dus altijd de eerste stap. In mijn geval is het zolderappartement matig geïsoleerd. Zo zit er 4 cm PUR isolatieplaat (uit 1988) in de dakkap, zijn mijn gevels voorzien van isolerende voorzetwanden en zijn mijn ramen bezet met spouwglas of voorzien van een achterzetraam. Dit is niet optimaal, maar helaas als huurder heb je hier weinig invloed. Tip voor de NV Zeedijk, bij de volgende grote dakonderhoudsbeurt is betere dakisolatie geen overbodige luxe!

Hoe kies je een geschikte warmtepomp?

De isolatie is misschien niet optimaal en de vloerverwarming is helaas niet doorgaan. Ik hoor jullie al denken, wat een fiasco, nu al. En de warmtepomp zit er niet eens in… Maar geen nood, ik ben op onderzoek uitgegaan! Allereerst heb een soort ‘warmtepomptest’ gedaan, wat er als volgt uit zag:

1. Ruim 2 weken de gasketel op 45°C voor verwarming. Resultaat: de grootste ruimte (de keuken) kon in een behapbaar tijdsbestek op 20 °C gebracht worden.
2. Ruim 2 weken de gasketel op 35°C voor verwarming. Resultaat: Met moeite tikte mijn thermostaat de 20°C aan na 3 uur verwarmen. (Is het net lekker warm, kun je alweer naar bed toe…)

Vervolgens heb ik mijn appartement nagebootst in een gebouwsimulatieprogramma. Met tot gevolg dat ik de volgende ochtend het gevoel had dat ik in mijn simulatiemodel wakker werd, super fijn… Maar met behulp van dit model kon ik wel bepalen welke afgiftevermogen minstens nodig is in mijn appartement. Deze randvoorwaarden liggen nu bij de installateur!

Nagebootste warmteverliezen in mijn zolderappartement, rood = grootste verliezen, groen = kleinste verliezen

Kleine tip voor de huurders onder ons:

Als huurder denk je wellicht dat je niet zoveel bij kunt dragen aan je woning qua isolatie. Maar vergeet niet dat je relatief veel warmte verliest via je ramen! Zo hebben gordijnen een flink isolerende werking, waardoor een goed gordijnenbeleid onmisbaar is (zonwering in de zomer en isolerend in de winter). Een onbekender hulpmiddel is een isoleren van de ramen met krimpfolie die je op je raamkozijn spant. Het is zeker niet de mooiste oplossing en de levensduur van dit middel is ook beperkt. Maar voor de duurzame hippies onder ons draagt het toch weer bij aan een lagere gasrekening (voor zolang ik nog een gasaansluiting heb). Met de folie was de oppervlaktetemperatuur van mijn ramen ineens 0,5-1,0 °C hoger, zie warmtebeelden hieronder!

Bevestigen van kozijnfolie (bovenin) en twee warmtebeelden (linksonder zonder folie, rechtsonder met folie), rood = grootste warmteverlies, blauw = kleiner warmteverlies dus beter isolerend

De warmtepomp gaat er komen!

Afijn, buiten zakt de temperatuur al aardig richting 0°C en het einde van het jaar nadert snel, tijd voor actie! De voorbereiding zijn al in volle gang, zo is de elektriciteitskabel voor de warmtepomp alvast naar mijn installatiekast getrokken. Deze kast wordt binnenkort groter gemaakt voor de warmtepomp met boilervat. Ook heb ik geleerd dat:

Conclusie 1: De huidige radiatoren zijn ongeschikt om op een lage temperatuur van 35 °C voldoende warmte af te geven. Deze zullen dan ook vervangen worden voor zogenaamde lagetemperatuurradiatoren. Die zijn speciaal ontworpen om op een lagere temperatuur meer warmte af te geven!

Conclusie 2:  Met een afgiftetemperatuur van 45°C lijkt het appartement redelijk comfortabel. De toekomstige warmtepomp moet idealiter dus op warm water van 45°C op kunnen wekken op de echte koude dagen.

Kortom, inmiddels ben ik redelijk gerustgesteld dat ik ook straks nog mijn appartement op 18°C ga krijgen. Al zal ik moeten accepteren dat mijn appartement straks vrij traag opwarmt. Maar zolang de warmtepomp op de echte koude dagen even kan pieken naar de 45°C ga ik zeker niet bevriezen op 4 hoog. Ben jij ook benieuwd of we het gaan redden om de warmtepomp in januari te installeren?! Ik hoop het je de volgende keer te vertellen. Eén ding staat vast, vandaag (20 december) gaat de gaskraan dicht!

naam: Jelle Sturkenboom

leeftijd: 28

Blog 1- Op de fiets

Wonen in het Green Light District
Ik ben Jelle en sinds kort woon ik net als mijn collega Jill midden op de drukke Zeedijk, middenin in het Green Light District! Je hoort het goed, niet Red Light, maar Green Light! Ik ben hier gaan wonen in een van de historische panden die we als onderdeel van dit nieuwe project gaan verduurzamen, met het doel het oudste gedeelte van de stad een duurzame opkikker te geven.
Als adviseur bij De Groene Grachten, een van de partners van Green Light District, pas ik mijn kennis op het gebied van bouwkunde en duurzaamheid toe om monument eigenaren te helpen met verduurzaming. Komend jaar ga ik zelf aan den lijve ervaren wat dit betekent. Ik ga van het gas af en worden alle radiatoren in mijn appartement in de komende weken verwijderd. Hiervoor in de plaats krijg ik infrarood panelen voor verwarming en een elektrische doorstroomboiler voor warm tapwater. De komende maanden neem ik jullie aan de hand van mijn blog mee in mijn avonturen, kom je erachter hoe ik mezelf warm houd deze winter en geef ik je tips hoe ook jij je huis kunt verduurzamen. Laat het experiment beginnen!

Duurzaam verhuizen, hoe dan?
Ik werkte eigenlijk nog maar een paar weken bij DGG toen ik werd benaderd met de vraag of ik het proefkonijn wilde zijn van dit GLD-project. Ik moest alleen nog even mijn spullen dwars door het centrum van Amsterdam naar m’n nieuwe stekje brengen. Hiermee doet gelijk de eerste uitdaging zich voor. Hoe verhuis je je spullen van de ene kant van Amsterdam naar de Zeedijk, naar een monumentaal pand midden in de drukst bezochte vierkante kilometer en hoe kan je dit verantwoord doen? Een duurzame verhuizing, daar mocht ik mij afgelopen maand aan wagen. Zelf heb ik niet 1-2-3 een busje om mee te verhuizen. Leen je de auto van vrienden, huur je een busje, misschien een elektrisch busje, of schakel je een duurzaam verhuisbedrijf in? Ik ben uiteindelijk gegaan voor ouderwetse spierkracht en een goede stapel boterhammen als brandstof. Een dagje calorieën verbranden om m’n eigen appartementje aan de Zeedijk te betrekken.

Een duurzaam appartement vroeg naar mijn idee ook om een duurzame start. Ik ben opzoek gegaan naar een duurzame vorm van verhuizen. Voor de verhuizing uit delft had ik destijds ‘gewoon’ een busje gehuurd. Het was gelukt om alle spullen in één buslading naar Amsterdam te brengen. Het huren van een busje lukt in Amsterdam prima, alleen het parkeren op de zeedijk is een lastige opgave. Alleen al een zeer prijzige opgave gezien de parkeertarieven in het centrum van Amsterdam momenteel €5,- per uur bedragen. Verder kregen ik ook te horen dat verhuizen het beste ’s ochtends rond 07.00 uur kon gezien een busje behoorlijk in de weg zou staan op de vrij smalle Zeedijk. Laat staan in het weekend, de drukste dagen van de week. Wie zelf wel eens over de Zeedijk is gelopen weet dat het daar altijd een gezellige drukte is van toeristen en andere bedrijvigheid.

Op de fiets
De bakfiets bleek de oplossing! Ik besloot mijn inboedel met een ouderwetse bakfiets te verhuizen. Bij de fietsverhuur twee bakfietsen gehuurd, een paar vrienden en familie gevraagd om mij te helpen. Een traditionele bakfiets heb je al voor €25,- per dag. Het verhuizen was wel een tactisch spelletje om alle spullen in de bakfietsen (1,8 x 0,8 meter) te passen. Uiteraard moest ook mijn kleine plantencollectie mee. Ik had geluk en kon alles in een lekker warm zonnetje richting de Zeedijk fietsen. Al ging het aan het eind van de middag nog bijna mis met een kleine onweersbui, iets later en ik had een doorweekt matras gehad.

Ik moet toegeven dat 6 keer op en neer van de Rivierenbuurt naar de Zeedijk wel een beetje een uitputtingsslag was. Een bakfiets fietst soepel maar uiteindelijk zit het hem toch in de uren dat je aan het verhuizen bent. Grote voordeel is wel dat je al gauw minstens 1000-1200 kcal verbrandt. Dit is uiteraard een zeer vlugge schatting waarbij ik enkel het fietsen met de bakfiets heb meegenomen. Hier kan je nog wat bij optellen voor traplopen, tillen van meubels. Daarbij komt natuurlijk wel dat je de nodige parkeerkosten bespaart en de CO₂-uitstoot voorkomt van een verhuisbusje.

Missie geslaagd
Maar het is gelukt! Na een dag hard werken met de onmisbare hulp van een paar vrienden en familieleden staan al mijn spullen in mijn nieuwe huisje aan de Zeedijk. Kan ik het verhuizen met een bakfiets aanraden? Ga ik de volgende keer weer met de bakfiets verhuizen? Ja! Natuurlijk ben je aan het eind van de dag helemaal gesloopt, maar dat heb je wat mij betreft met elke vorm van verhuizen. Met de bakfiets ben je het grootste deel van de dag buiten, parkeer je je spullen makkelijk op de stoep en heb je voldoende bekijks van omstanders. Ik vond het een hele leuke dag en denk er de volgende keer wel serieus over na om weer met de bakfiets te gaan. Voorwaarden zijn natuurlijk wel dat het niet regent en je huis op fietsafstand ligt zodat je gemakkelijk heen en weer kan pendelen.

Nu ga ik gauw al m’n dozen uitpakken en er een gezellig huis van proberen te maken. Het experiment is nu dan echt begonnen. Volgende keer neem ik jullie mee door mijn appartement en laat ik zien hoe snel een appartement afkoelt als je de verwarming uit laat staan.